De energietransitie komt eraan. Het Uitdaagrecht kan hierin een rol spelen om energiecoöperaties en andere bewonersinitiatieven invloed te geven op deze transitie. En zo het maatschappelijke draagvlak te vergroten.

Dat blijkt uit een Leeratelier Energietransitie en het Uitdaagrecht dat het landelijk Netwerk Right to Challenge heeft gehouden met  gemeenten, energiecoöperaties en provincies.*

Welke kansen zijn er om met het Uitdaagrecht zelf vorm te geven aan de energietransitie?

Het opzetten en uitvoeren van energieloketten door energiecoöperaties is een mogelijkheid. Zo wordt het een loket met informatie van en voor de bewoners.

Een andere optie is het maken van plannen voor wijkwarmtenetten, zoals bijvoorbeeld al in Wageningen is gebeurd.

Maar ook het invullen van het "50% lokaal eigendom" kan plaatsvinden via het Uitdaagrecht. "50% lokaal eigendom" is de ambitie uit het Klimaatakkoord:  bij grote wind- of zonne-energieprojecten moeten bewoners de kans krijgen om voor 50% eigenaar te worden van deze projecten. Zo komen ook de baten ook terecht bij de bewoners en hebben zij ook de (financiële) voordelen. Via het Uitdaagrecht kunnen bewonersinitiatieven een voorstel maken om het "50% eigendom" concreet uit te werken en vast te leggen in het gemeentelijk beleid.

Meer weten over de kansen van het Uitdaagrecht bij de energietransitie? Stuur een mail naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..

* Het Leeratelier is uitgevoerd i.o.v. het ministerie van BZK/VNG en in samenwerking met de provincie Gelderland.
(illustratie: Wageningen duurzaam)

In maart 2021 is er een nieuw Leeratelier over Participatie en Uitdaagrecht. Dit atelier wordt gehouden voor bewonersinitiatieven en voor overheden (gemeenten, provincies, waterschappen).

Aan de orde komen onder andere:

- Nieuwe ontwikkelingen in het Participatiebeleid en in het Uitdaagrecht
- Ervaringen met Uitdagingen, door bewonersinitiatieven en door overheden. We kijken naar lokale en regionale Uitdagingen (zoals bij de uitvoering van de energietransitie of het provinciale natuurbeleid)
- De Routeplanner om stapsgewijs te werken aan het Participatiebeleid en het Uitdaagrecht
- De nieuwe Participatieverordening
- Vragen van de deelnemers over Participatie en Uitdaagrecht
 

Het Leeratelier bestaat uit twee digitale bijeenkomsten op 18 maart en op 25 maart (telkens van 15 tot 17 uur).

Meer informatie: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

De NOS heeft een grote reportage gemaakt over het Uitdaagrecht, i.s.m. het landelijk Netwerk Right to Challenge. Nieuwslezer Winfried Baijens van de NOS benaderde het Netwerk om deze achtergrondreportage te maken. Samen met initiatieven uit ons Netwerk zijn we aan de slag gegaan en in de film van meer dan tien minuten komen diverse challenges aan bod. De NOS reportage is hier te zien. 

“Door het Uitdaagrecht krijgt een gemeentebestuur de mogelijkheid om burgers hun zin te geven als ze zeggen iets beter te kunnen dan de overheid. Ze menen het plantsoen beter te kunnen onderhouden. Ze kunnen het sportveld beter beheren. ‘Oké,’ kan het gemeentebestuur zeggen, ‘Laat maar zien. We geven je de financiële middelen.”

Dit schrijft Jan Terlouw in het essay “Overheid, vertrouw de burger!”. Hierin gaat de schrijver en oud politicus uitgebreid in op het Uitdaagrecht.

“Het referendum geeft de burger de mogelijkheid om te zeggen ‘ik weet het beter’, het Uitdaagrecht geeft de mogelijkheid om te zeggen ‘ik kan het beter’. Als burgers een bepaalde taak die de gemeenschap betreft beter kunnen uitvoeren dan de overheid, vertrouw hem ze dan toe. Burgers dagen de overheid uit: wij kunnen dit beter en efficiënter. Je zou het ook een vertrouwensrecht kunnen noemen, waarmee de overheid zegt: ‘ofschoon het onze taak is, vertrouwen we het u, als burger, toe”. Lees verder.

Het Netwerk Right to Challenge kan overheden begeleiden bij de invoering van het Uitdaagrecht (R2C) als onderdeel van het participatiebeleid.  Deze ondersteuning voor gemeenten, provincies en waterschappen maken wij op maat samen met de ambtelijke organisatie, bestuurders en geïnteresseerde bewonersinitiatieven. Het Netwerk geeft deze begeleiding al enkele jaren en gaat hiermee verder in 2021.

Het eindresultaat is een praktische aanpak-op-maat voor de uitvoering van het Uitdaagrecht. 

Dit sluit aan op nieuwe wetgeving in 2021 waarin het Uitdaagrecht wordt opgenomen.

Interesse? Neem contact op via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

(illustratie: Wijkbedrijf Selwerd)

Het Uitdaagrecht is een kansrijk participatie instrument voor agrariërs, bewoners en natuurorganisaties. Zo kunnen zij zelf vorm geven aan nieuwe ontwikkelingen voor natuur, maar ook bij de transitie van de landbouw.

Dit blijkt uit een inventarisatie met deelnemers van LTO (Land- en Tuinbouworganisatie Nederland),  gemeente Duiven, de Noardlike Fryske Wâlden, Plaatselijk Belang Vilsteren, gemeente Westervoort, provincie Friesland, waterschap Fryslân, en de gemeente Tytsjerksteradiel.*

Kansen met het Uitdaagrecht zien de deelnemers in het beheer van watergangen door agrariërs, maar ook het onderhoud van singels is een mogelijkheid. Daarnaast zijn er bewonersinitiatieven kansrijk die zelf invulling geven aan de toekomst van hun dorp: wat willen wij voor een dorp zijn over pakweg 20 jaar?  En hoe vullen wij onze ambitie dan vervolgens zelf in? 

Ook in de veenweidegebieden (Friesland, Noord- en Zuid-Holland, Utrecht) kan het Uitdaagrecht kansen bieden aan agrariërs en bewoners om zelf invulling te geven aan natuur en landschap in combinatie met vormen van landbouw. Zo kunnen agrariërs via het Uitdaagrecht zelf met de gebiedsuitwerkingen voor behoud van het veen aan de slag. Voorwaarde is wel een helder proces voor het aanvragen en beoordelen van een verzoek voor het Uitdaagrecht.  Zoals de agrariërs zeggen: 

"Overheid, maak van het Uitdaagrecht een praktisch en heel toegankelijk instrument. Het moet voor ons makkelijk zijn om na te gaan of wij hiermee aan de slag kunnen. Want wij willen best zelf vorm geven aan het landschap, maar moeten tegelijkertijd ook een bedrijf runnen". 

* De organisatie  was in handen van de Vereniging Noardlike Fryske Wâlden en het landelijk Netwerk Right to Challenge, i.o.v. het ministerie van BZK en de VNG. 

Bereidt het Uitdaagrecht uit van 'publieke taken’ naar ‘publieke doelstellingen’: burgers moeten ook kunnen uitdagen als een gemeente taken laat liggen. Dat schrijft filosoof en “Denker  des Vaderlands” Daan Roovers in een essay.

“Met name als er publieke belangen op het spel staan, zoals CO2-reductie of toegang tot de arbeidsmarkt, zouden gemeenten burgers moeten uitdagen om taken die de gemeente níet uitvoert, vervreemd heeft of te lang laat liggen te challengen. Burgers zouden dan, zowel financieel als beleidsmatig, geholpen kunnen worden in het heroveren van de zeggenschap en de uitvoering van deze functies.”

Als het lokale (en landelijke) bestuur openstaat voor verbreding van de agenda van het uitdaagrecht en andere burgerinitiatieven, dan worden wij in de toekomst weer actieve burgers in de stad(staat) in de oorspronkelijke zin, meent Roovers

Het essay heeft Daan Roovers gemaakt op verzoek van Democratie in Actie. Lees verder.

“Wij willen het noordelijk deel van het Balklandpark omvormen naar een waar biodiversum. Met nadruk op natuur, rust, bewustzijn en educatie. We geven
invullling aan biodiversiteit met o.a. een voedselbos, tiny forest, vogelparadijs, insectenvilla’s en houtwallen.”
Lian Fopma is initiatiefnemer van de challenge om het Balklandpark in Harlingen anders in te richten. Zij benaderde het Netwerk Right to Challenge om ondersteuning. Vervolgens heeft zij haar challenge ingediend bij de gemeente en steun gekregen van meer dan 250 inwoners.
Wethouder Paul Schouten: “De volgende stap was dat de werkgroep een plan van aanpak moest indienen. We hebben dit plan in het college besproken en we zijn hier blij mee, waardoor we er ook van harte mee instemmen.“
Met deze challenge zijn de bewoners aan zet: de bewonerswerkgroep maakt het ontwerp voor de nieuwe inrichting en organiseert de participatie. Daarvoor heeft de bewonerswerkgroep zelf een aantal deskundigen gezocht en bereid gevonden om met hen samen te werken.

In Friesland is een unieke challenge gaande waar heel Nederland van kan leren en dat is “Natuer mei de Mienskip” (NmdM), aldus Frank Speel, landelijk programmamanager Democratie in Actie waarin o.a. de VNG en het ministerie van BZK samen werken.

NmdM is volgens Speel uniek om drie redenen. “Van het begin af aan is er ambitie en durf om het provinciale natuurbeleid anders te gaan aanpakken. Dat gebeurt nu van onderop en dat lukt goed. Uniek is ook dat 11 overheden en maatschappelijke organisaties hierbij samen werken en de ambitie hebben om dit voor lange tijd te blijven doen. In de derde plaats is de omvang van deze challenge heel groot. Het gaat immers om het provinciale natuurbeleid. Daarmee is NmdM een challenge van de buiten-categorie en zo’n traject is uniek voor het hele land.”

Werken aan Friese natuur
Door het Netwerk Right to Challenge is een ‘nulmeting’ uitgevoerd van Natuer mie de Mienskip. De start van de challenge in 2018 en 2019 is beschreven in de nota “Werken aan Friese natuur: een uitdaging”. Ook staat erin opgenomen wat nog verbeterd kan worden. Het Netwerk Right to Challenge gaat de Friese partijen begeleiden bij de uitvoering in 2020 en in 2021 en zal een advies uitbrengen over de kansen van deze vernieuwende aanpak in de daaropvolgende jaren. Deze begeleiding wordt mogelijk gemaakt dankzij “Democratie in Actie”.

Frank Speel zal de ontwikkelingen in de komende tijd met veel interesse volgen. Want deze challenge vraagt veel van overheden en maatschappelijke organisaties om zo innovatief samen te werken aan natuur- en landbouwbeleid.

De corona crisis vraagt veel van gemeenten, provincies en waterschappen. 

Kan het Uitdaagrecht dienen als bezuinigingsmaatregel, is een vraag die nu regelmatig wordt gesteld.  Want bewonersinitiatieven kunnen het werk van de overheid “toch goedkoper uitvoeren”?

Ons antwoord daarop is:

1. de vastgestelde begroting van het overheidsorgaan is de basis voor toepassing van het Uitdaagrecht. In de begroting staan de taken en de benodigde gelden opgenomen die de gemeente, het waterschap of de provincie willen uitgeven. Daarop kunnen challenges worden ingediend.
   
   
2. (bewoners-) Initiatieven challengen de overheid als zij denken een taak ‘beter’,  ‘anders’, ‘met meer maatschappelijk draagvlak’, ‘goedkoper’, etc. te kunnen uitvoeren. In principe nemen zij de taak dan over met het beschikbare budget.
   
   
3. uit de praktijk leren wij dat challenges maatschappelijke meerwaarde toevoegen, bijvoorbeeld door: 

Een sterke betrokkenheid en draagvlak bij omwonenden en gebruikers bij een challenge: Zij willen er iets moois van maken, aansluitend op hun behoeften en steken energie in hun directe leefomgeving en in hun idee 

Een hogere kwaliteit in de uitvoering 

Méér werk uit te voeren, voor hetzelfde budget.

Deze maatschappelijke meerwaarde komt er dus extra bij, is meestal niet makkelijk in geld uit te drukken, maar heeft wel degelijk een positieve invloed op de woon- en leefomgeving van mensen. Kijk bijvoorbeeld eens naar het Seringenpark in Aalsmeer, waar dankzij bevlogen omwonenden het park meer kwaliteit krijgt voor hetzelfde geld.

In Nederland komen steeds meer parken in beheer bij bewonersinitiatieven. Daaronder zijn hele unieke exemplaren. Zoals het Seringenpark in Aalsmeer, het enige park in Nederland met ca. 125 soorten seringen. Na bijna 70 jaar laat het onderhoud van dit park te wensen over. De bewonerswerkgroep Seringenpark neemt daarom het onderhoud van de gemeente over in 2020 en in 2021, via Right to Challenge. “We willen graag de kwaliteit van het park verbeteren”, vertelt voorzitter Greet Vaneman. Het Netwerk Right to Challenge ondersteunt de werkgroep en de gemeente Aalsmeer hierbij. (Lees verder op www.righttochallenge.nl/voorbeelden)

In Delft-Zuid wordt een kaal park met grote grasvelden omgetoverd tot een buurtontmoetingsplaats, waarbij ook het onderwijs wordt betrokken. Docent Hans Stakelbeek van het Grotius college: “Wij zijn een praktijkschool. Het is voor onze leerlingen heel goed om te oefenen met werken en om dit samen te doen met bewoners. We gaan de grasvelden in het park omtoveren tot een ontmoetingstuin met de buurt. Onze leerlingen gaan de aanleg doen en de school gaat de tuinen ook onderhouden.“

De initiatiefnemers willen met deze challenge het park aantrekkelijker maken voor de buurt, bijvoorbeeld door het planten van fruitbomen en -struiken. Er wordt zelfs gedacht aan een “kerstbomenparkeerplaats”. 

Net als in Delft wordt ook in Den Haag een combinatie gemaakt tussen welzijn en onderhoud openbare ruimte. Het Wijkberaad Bezuidenhout neemt het groenonderhoud van het Koningin Sophiepark en van het Spaarwaterveld over. Het gaat hierbij onder meer om het onderhoud van de grasvelden en het snoeien van de heesters. De gemeente blijft alleen het snoeien van de bomen doen. Op het Spaarwaterveld staat ook de “Bezuidenhut”, een ontmoetingsplaats voor bewoners met onder meer de speelgoeduitleen voor kinderen. Onderhoud van het groen door bewoners en welzijnsactiviteiten gaan zo hand in hand. Of zoals ze het in Den Haag zeggen: “We vergroten de zeggenschap en betrokkenheid van bewoners en ondernemers bij leefbaarheid en veiligheid. En door Right to Challenge kunnen we het groenonderhoud innoveren en nieuwe initiatieven ontwikkelen.”